Dichter die een groot geheim het graf in nam

01-02-2017

Deel 10: Gerrit Achterberg

Gerrit Achterberg nam niet alleen al zijn dichtbundels mee in zijn kist, zoals hij had gewenst, maar ook een groot geheim.

Op een winterdag in 1962 keert Achterberg vroegtijdig terug uit een café in Amersfoort, omdat hij zich niet lekker voelt. ,,Moet ik de aardappelen alvast opbakken?'', vraagt zijn vrouw Cathrien bij het uitstappen. Achterberg, opgegroeid in het gereformeerde dorpje Nederlangbroek, spreekt de calvinistische laatste woorden: ,,Ja, maar niet te veel.'' Enkele minuten later overlijdt hij in de garage op 56-jarige leeftijd aan een hartaanval.

Het graf van Achterberg, geroemd als de grootste Nederlandse dichter van de twintigste eeuw, gaat verscholen achter rododendrons. Op een grote kei, overgebracht door zijn vrouw en uitgever/vriend Bert Bakker uit het Drentse Donderen, staat op voorspraak van Harry Mulisch een gedicht van Achterberg zelf (‘Grafschrift’ uit de bundel Osmose):

Van dood in dood gegaan, totdat hij stierf.

De namen afgelegd, die hij verwierf.

Behoudens deze steen, waarop geschreven:

de dichter van het vers, dat niet bedierf.

Achterberg heeft dan 900 gedichten geschreven en de P.C. Hooft- én de Constantijn Huygensprijs ontvangen. Toch bederft voor sommigen ook het vers, als na zijn dood zijn geheim wordt geopenbaard. Achterberg heeft als 32-jarige zijn hospita doodgeschoten, nadat hij had geprobeerd haar dochter te verkrachten. De dochter raakt hij met een kogel in haar hals, maar ze overleeft. Gevraagd of hij medelijden heeft met het meisje, antwoordt hij later slechts: ,,Maar ik heb er toch vijf verzen over geschreven?''

Pas na zijn dood hoort de buitenwereld van de lange lijst van diagnoses als psychopaat, verkrachtingen, gewapende bedreigingen, terreur en gestalk. Herhaaldelijk is hij opgenomen in psychiatrische inrichtingen en jaar in jaar uit is zijn tbr (nu: tbs) verlengd, tot 1955. Zijn poëzie wordt voortaan in een ander licht bezien.

Achter slot en grendel heeft Achterberg de tijd en de rust gevonden om te dichten. De laatste jaren van zijn leven neemt zijn driftleven af en daarmee ook zijn dichterlijke creativiteit. Maar nog decennia later leveren zijn geesteszieke uitspattingen en de sporen daarvan in zijn poëzie felle polemieken op.

Gerrit Achterberg, dichter

 

Naam: Gerrit Achterberg

Geboren: Nederlangbroek, 20 mei 1905

Overleden: Leusden, 17 januari 1962

Graf: RB, Afdeling XXII, grafnr. 506