Eerste dominee die stierf door de nazi's

03-02-2017

Deel 12: Dirk Arie van den Bosch.

,,Kalm blijven, hoor! Ik zit hier ook rustig girootjes in te vullen'', zegt Dirk Arie van den Bosch op de dag van de Duitse inval tegen zijn dochter. Het is de predikant ten voeten uit: altijd bereid om een bemoedigend woord te spreken in tijden van nood. Hij kan dan nog niet vermoeden dat hij de eerste hervormde dominee zal zijn die als gevolg van de bezetting om het leven komt.

Van binnen kookt Van den Bosch van woede op die tiende mei 1940, want hij kan slecht tegen onrecht. In zijn preken in de Julianakerk in Den Haag en op de NCRV-radio waarschuwt hij voor een gebrek aan menselijkheid. Tijdens een reis door Duitsland in 1936 is Van den Bosch al geschrokken van het lot van de Joden.

Strafbare feiten worden niet gevonden, maar de nazi's bestempelen de invloedrijke spreker toch als ,,fanatisch Deutschfeindlich'' en dat is genoeg om hem op 10 december 1940 op te pakken. Hij betaalt zijn eigen tramkaartje op weg naar het politiebureau en wordt een dag later opgesloten in Cel 399 van het 'Oranjehotel', de bijnaam voor de Scheveningse gevangenis (,,In deze bajes zit geen gajes, maar Hollands glorie, potverdorie'').

Op 28 oktober 1941 wordt Van den Bosch overgeplaatst naar Kamp Amersfoort. Op klompen lopen is voor veel gevangenen een marteling, maar niet voor hem, de boerenzoon uit Hazerswoude. Met andere dominees houdt Van den Bosch heimelijke "kerkdiensten". Hij is zo een steun voor gevangenen te midden van de honger, de mishandelingen, het zware werk, het afsnauwen, de luizen in bed, de kou en het gebrek aan hygiëne en medische verzorging.

Begin 1942 sterven tientallen gevangenen. Ook Van den Bosch krijgt dysenterie. Dat weerhoudt de kamparts er niet van zonder fatsoenlijke verdoving het mes in zijn ontstoken kaak te zetten. ,,Ik geloof dat ik ook spoedig 'naar huis' ga'', heeft Van den Bosch al gezegd tegen een gevangene, die wordt vrijgelaten.

Niet veel later komt zijn lijdensweg daadwerkelijk ten einde. Gevangenen dragen zijn kist zijn "laatste gemeente" uit.

Naam: Ds. Dirk Arie van den Bosch

Geboren: Hazerswoude, 23 oktober 1884

Overleden: Oud Leusden, 20 maart 1942

Graf: Rusthof, Afdeling IX, grafnr. 297