Wandelstok keert na 64 jaar terug
06-09-2016
Leunend op de verzilverde handgreep van zijn wandelstok vraagt dominee Sjouke Rijper of hij nog even in zijn zakbijbeltje mag lezen. Joseph Kotälla, de beruchte bewaker van Kamp Amersfoort, rukt het uit zijn handen, breekt zijn wandelstok doormidden en gooit beide in het pas gedolven graf. Even later klinkt een doffe knal.
Rijper trotseert tuberculose (in zijn geboortestad Amsterdam) en de Spaanse griep (tijdens zijn uitzending naar Argentinië), maar een Duitse kogel is hem te veel. Op 28 november 1944 beëindigt een executiepeloton het leven van de 60-jarige dominee en onderwijzer.
Tien dagen eerder heeft de bezetter zijn zoons Klaas (22) en Frans (18) al doodgeschoten, evenals hun onderduiker, de Leidse timmerman Henk van Dijk (18). Rijpers' vrouw en vier andere kinderen zijn door de bezetter gevangen gezet in Kamp Amersfoort. Pas na de oorlog horen zij over de executies.
Vrijwel alle vijftien domineeskinderen zijn actief in het verzet. In hun huis aan de Johannes Bosboomstraat, dat bekend staat bekend als 'Oranjenest', zijn wapens, illegale pamfletten, een radio en een onderduiker gevonden.
Op 22 augustus 1945 staan vier baren naast elkaar in de aula van de Amersfoortse begraafplaats Rusthof. Op die van de jongens ligt de Nederlandse driekleur en een eenvoudige krans van lelies. Een erewacht van de Binnenlandse Strijdkrachten vuurt bij hun laatste rustplaats een eresaluut af.
In het familiegraf ligt ook dochter Aafje, die in 1942 na een aanvaring met een Duitser aan een hartverlamming is gestorven. Zijn vrouw Anna en dochter Jo worden later bijgezet.
In 2008 ontvangt Nationaal Monument Kamp Amersfoort een pakketje uit Canada. Een kleindochter van Rijper heeft een bijzonder kleinood toegestuurd, dat sindsdien te bezichtigen is in één van de vitrines van het herinneringscentrum: de verzilverde handgreep van de wandelstok van dominee Rijper.
Naam: ds. Sjouke Rijper
Geboren: Amsterdam, 12 september 1884
Overleden: Leusden, 28 november 1944
Graf: Rusthof, Afdeling IIa, grafnr. 58
Links:
- https://oorlogsgravenstichting.nl/persoon/132199/sjouke-rijper
- https://oorlogsgravenstichting.nl/persoon/132198/klaas-paulus-rijper
- https://oorlogsgravenstichting.nl/persoon/132197/franciscus-gijsbertus-alexander-rijper
- https://oorlogsgravenstichting.nl/persoon/37592/hendrik-van-dijk
Bronnen:
- Website over dominee Rijper: http://rijper.home.xs4all.nl/sjoukerijper/
- AD, 'Herinnering doodgeschoten dominee', 18.09.2008.
- Nationaal Archief, Commissie Opsporing Oorlogsmisdadigers.